Poremećaj u kome dolazi do nevoljnog prestanka disanja u kratkim intervalima u toku spavanja naziva se sleep apnea. Karakteriše ga intenzivno hrkanje praćeno hipopnejom – smanjenom količinom udahnutog vazduha (pad saturacije oksihemoglobina za bar 4%) ili apnejom – potpunim prestankom disanja u trajanju od 10 sekundi. Sindrom apneje u toku sna (SAS) je poremećaj koji se karakteriše pojavom najmanje pet promena u regularnosti disanja u periodu od jednog sata tokom spavanja (potpuni ili delimični prekidi disanja).
Sa etiološkog aspekta sleep apnea može biti:
- Centralna – iz centralnog nervnog sistema dolazi do promene impulsa koji reguliše disanje zbog čega izostaje disajni rad
- Opstruktivna – mlitavost mišića orofarinksa izaziva gušenje, a disajni rad je povećan tokom apnoične epizode zbog pokušaja savlađivanja prepreke
- Mešovita – promena impulsa iz centralnog nervnog sistema uzrokuje prestanak disajnog rada, nakon čega sledi prekid disanja usled smanjenog tonusa mišića ždrela.
Ukoliko se ne leči sleep apnea može prouzrokovati ozbiljnija oboljenja poput povišenog plućnog pritiska, oboljenja srčanog mišića, moždanog udara i smrti.
Simptomi
Kod sleep apneje je smanjen dotok kiseonika do mozga i drugih delova tela, što uslovljava pojavu karakterističnih simptoma kao što su:
- Jako hrkanje koje se pogoršava
- Isprekidan san sa pospanošću u toku dana
- Automatsko ponašanje ili amnezija
- Razdražljivost
- Agresivnost ili depresija
- Jutarnje glavobolje koje zhvataju čeonu regiju pa se šire na celu glavu, i prolaze do podneva
- Otoci nogu
Faktori rizika
Opstruktivna sleep apneja se najčešće javlja kod gojaznih i starijih osoba. Rizik za nastanak ovog poremećaja je veći ukoliko imate sužene gornje disajne puteve, a u dodatne faktore rizika se ubrajaju:
- Deca sa velikim krajnicima i tonzilama
- Veliki jezik
- Retrognatija – stanje u kome je donja vilica manje razvijena od gornje
- Uzak nepčani prostor
Dijagnoza
U metode za rano otkrivanje bolesti spadaju :
- Praćenje oksigenacije u toku spavanja oksimetrom
- Kapnografija – merenje ugljen-dioksida u respiratornom gasu
Konsultacija sa specijalistom za uho, grlo i nos, kardiologom i pulmonologom su obavezni za adekvatnu dijagnostiku i terapiju.
Ukoliko postoji sumnja na postojanje sindroma sleep apneje, dijagnoza se može potvrditi polisomnografijom koja se izvodi u specijalizovanim bolnicama i laboratorijama. Test traje čitavu noć, u toku koje spavate u bolnici, a za to vreme se kontinuirano prate :
- EKG – elektrokardiografija (rad srčanog ritma)
- EEG – elektroencefalografija (moždanih talasa)
- EOM- elektrookulogram (pokreta oka)
- EMG – elektromiogram (aktivnosti mišića)
- Pulsna oksimetrija – zasićenost krvi kiseonikom
- Strujanje vazduha ispred nosa pneumotahografom
Terapija sleep apneje
Cilj terapije je osloboditi disajne puteve od opstrukcija.
U metode lečenja se ubrajaju:
- Redukcija telesne težine
- Sprejevi za nos kod lakših oblika
- Metoda kontinuiranog pozitivnog pritiskau disajnim putevima – nCPAP – daje odlične rezultate. Funkcioniše tako što se nosi maska (aparat) u toku spavanja koja reguliše dotok kiseonika i disajni putevi ostaju otvoreni. Većina simptoma nestaje, poboljšava se raspoloženje pacijenta i opšte zdravstveno stanje.
